Expert Sessies
Overzicht

Risicotaxatie van tbs patiënten vergelijkbaar met selectie assessments?

Achtergrond bij Expert Sessie - Voorspellen van gedrag

Michiel de Vries Robbé onderzoeker Van der Hoeven Kliniek - forensische psychiatrie

In de Van der Hoeven Kliniek worden TBS'ers behandeld tot het risico dat ze weer de fout in zullen gaan tot een maatschappelijk aanvaardbaar niveau is teruggebracht. Alle patiënten zijn veroordeeld voor een ernstig misdrijf en hebben een stoornis. Omdat toegewerkt wordt naar een maatschappelijk aanvaardbaar risico, heeft TBS geen einddatum; gemiddeld duurt een behandeltraject 9,5 jaar. Ieder jaar wordt een patiënt beoordeeld; de risicotaxatie. Dit is vergelijkbaar met het assessment zoals wij dat doen in die zin dat input van verschillende beoordelaars wordt verzameld en dat naar verschillende aspecten van de persoon wordt gekeken. De centrale vraag is echter; is er gevaar voor recidive? En er hangt heel veel af van het oordeel dat wordt gegeven. Iedere keer dat er een TBS'er op verlof in de fout gaat of ontsnapt, wordt de druk op de beoordelaars vanuit maatschappij en politiek groter. Wanneer de beoordeling van een TBS'er niet goed is, hangt daar voor de maatschappij een groot risico aan, een risico dat wij gelukkig niet zo vaak tegenkomen!

Michiel de Vries Robbé tijdens de AoA inspiratiesessie

Bij de beoordeling wordt veel gebruik gemaakt van wetenschappelijk onderzoek naar recidive en factoren die daaraan bijdragen en er zijn verschillende instrumenten om de beoordeling te ondersteunen. De meeste instrumenten hebben de vorm van een checklist waarmee de aanwezigheid van risicofactoren in beeld wordt gebracht. Om een goede beoordeling te doen wordt gebruik gemaakt van een combinatie van instrumenten en het oordeel van de clinicus. Beide beoordelingen hebben goede voorspellende waarde, maar door ze in combinatie te gebruiken is het oordeel beter toe te passen voor de behandeling. In het oordeel van de clinicus worden immers ook meer dynamische factoren meegewogen.

Als aanvulling op de checklists is een instrument ontwikkeld dat de factoren in beeld brengt die niet het risico vormen, maar die juist "verzachtend" en beschermend werken. De beschermende factoren vallen uiteen in drie groepen:

  • Allereerst de factoren die niet veranderbaar zijn; intelligentie en of iemand een hechte band heeft gehad in de kindertijd. Beiden factoren die behoorlijk bepalend kunnen zijn. Beiden vergroten, wanneer deze positief beoordeeld worden, de kans op stabiliteit en kans op succes in het latere leven.
  • Vervolgens de factoren die bij TBS'ers vaak worden verbeterd in de loop van de behandeling; empathie, coping, zelfcontrole, werk, vrijetijdsbesteding, financieel beheer, motivatie voor behandeling, houding ten opzichte van autoriteit, levensdoelen, medicatie, netwerk en intieme relaties.
  • Tot slot onderscheidt men drie factoren die vaak bij de start van de behandeling een belangrijke rol spelen en in de loop van het traject kunnen worden teruggeschroefd; hulpverlening, woonsituatie (begeleiding daarbij) en toezicht.

Deze focus op het positieve is iets dat wij in onze assessments wellicht ook niet altijd even bewust doen. Een assessment kijkt vaak alleen naar de factoren die direct gerelateerd zijn aan het werk en de werkomgeving. Hoewel we vaak wat achtergrond informatie te weten komen van een deelnemer en ons soms daardoor (onbewust) laten beïnvloeden, hebben we geen gestandaardiseerde manier om aandacht te besteden aan de beschermende factoren.

Daarnaast wordt in TBS vaak onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen in benadering en beoordeling. Hoewel we in assessments geen onderscheid maken op basis van geslacht, is dit iets dat in andere vakgebieden vrij normaal is. Wellicht iets om over na te denken?